تهدید یکی از جرایم علیه اموال، امنیت و حیثیت افراد جامعه است و در قوانین کیفری تمام کشورهای دنیا به عنوان جرم شناخته می شود. روش های مختلفی برای این منظور وجود دارد مانند ترساندن با اسلحه یا از طریق پیامک و شبکه های مجازی. عنصر مهم این است که هدف مرتکب کسب منفعتی غیر مشروع از طرف مقابل است. معمولا افرادی مورد ارعاب قرار می گیرند که ضعیف تر هستند یا توان دفاع از خود ندارند. اما قانون در برابر این جرم ایستادگی کرده و مجرم را مجازات می کند. برای آشنایی بیشتر با این جرم و انواع آن، قوانین مرتبط و مجازات های مختلف آن آشنا خواهید شد.

مفهوم تهدید و اثرات آن

تهدید به معنای ترساندن فردی از احتمال خطر (جانی، مالی یا حیثیتی) به منظور اجبار وی برای انجام کار یا برآوردن خواسته ای غیر مشروع است. به عنوان مثال فردی در خیابان دیگری را بترساند که اگر گوشی و پولش را تحویل ندهد، به او چاقو خواهد زد. قوانین کیفری در تمام کشورهای دنیا با چنین عمل ناپسندی مخالف است و آن را جرم می داند. تفاوتی ندارد که خطر واقعی است یا خیر و اینکه مرتکب از چه روشی برای این منظور استفاده می کند، مهم این است که هدف او کسب منفعتی غیر مشروع از طرف مقابل است. در قانون مجازات اسلامی ایران نیز این عمل جرم انگاری شده و با مجازات سنگینی روبرو است.

عنصر قانونی جرم

وقتی گفته می شود یک عمل ناهنجار در قانون جرم انگاری شده، یعنی به صورت مستقیم در یکی از مفاد قانونی به عنوان جرم شناخته شده و مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است. ماده 668 و 669 قانون مجازات اسلامی تهدید و اخاذی را جرم پنداشته و مجازاتی معادل شلاق تا 74 ضربه و حبس از دو ماه تا دو سال در نظر گرفته است. این ماده هر نوع تهدید به مرگ، ضرر نفسی (صدمه جسمانی)، شرافتی (آبرو و ناموس)، مالی (تخریب و آسیب به اموال) و یا افشای اسرار را جرم می انگارد، فارغ از اینکه در مقابل این عمل تقاضایی داشته یا نداشته است.

نکات مهمی در این ماده قانونی وجود دارد. نکته اول اینکه وسیله در این جرم تاثیر ندارد و عبارت «به هر نحو» در متن ماده، جمیع روش ها و وسایل را در بر می گیرد. لازم به ذکر است اگر وسیله جرم اسلحه گرم یا سرد باشد، مجازات متفاوتی داشته که در قسمت بعد ذکر می گردد. نکته دوم اینکه مهم نیست تهدید معطوف به خود فرد باشد یا بستگان وی، در هر صورت جرم است. نکته سوم در مورد افشای سر این است که موضوع مربوط به امور خصوصی است که عدم افشای آن بسیار اهمیت دارد و میزان و نوع آن برای افراد مختلف، متفاوت است. بنابراین اگر مربوط به افشای سری باشد که برای تهدیدشونده حائز اهمیت نیست، جرم محسوب نمی شود.

نکته مهم بعدی این است که باید شرایط تحقق جرم در تهدیدشونده و تهدیدکننده بررسی شود. به عنوان مثال وقتی فرد ضعیف با معلولیت شدید فیزیکی یک فرد بزرگسال را به خطر جانی تهدید کند، به احتمال زیاد موثر نبوده و باعث ترس وی نمی گردد و شرایط جرم محقق نشده است. یعنی تهدید قوی بر ضعیف که موجب ترس وی شود مورد بحث این ماده خواهد بود.

تفاوت بین ماده 668 و 669 قانون مجازات اسلامی

در جرم تهدید دو ماده 668 و 669 قانون مجازات اسلامی شباهت ها و تفاوت هایی دارند. در این جا مهم ترین تفاوت بین این دو ذکر می گردد. توجه داشته باشید اگر عمل مرتکب صرفا ارعاب باشد (صرف نظر از درخواست یا عدم درخواست چیزی و صرف نظر از تحقق یا عدم تحقق نتیجه) ماده 669 در مورد او صدق خواهد کرد. اگر نتیجه ای مانند الزام اجباری به دادن یا مهر کردن سند و نوشته حاصل شده باشد، موضوع جرم ماده 668 خواهد بود. در این صورت مجازات وی زندان از 45 روز تا یک سال و شلاق تا 74 ضربه خواهد بود. به عبارت دیگر جرم ماده 668 معطوف به نتیجه است. اگر اجبار و اکراه مرتکب بی تاثیر بوده و خواسته نامشروع وی برآورده نشود، جرمی صورت نگرفته است.

مجازات جرم تحریف یا افشای اسرار از طریق فضای مجازی

در بسیاری مواقع مجرم می خواهد از طریق افشای اسرار و هتک حیثیت به نیت سوء خود دست یابد. اگر این عمل مجرمانه از طریق انتشار عکس یا فیلم خصوصی محقق شود، موضوع ماده 745 خواهد بود. این ماده بیان می دارد اگر مجرم از طریق فضای مجازی، سامانه های مخابراتی و رایانه ای با انتشار اسرار و فیلم خانوادگی یا خصوصی، موجب هتک حیثیت فرد شود، مجازات او جریمه نقدی از 20 میلیون ریال تا 150 میلیون ریال و زندان از 91 روز تا دو سال خواهد بود. اگر از طریق این فضا و سامانه ها و با تغییر و تحریف فیلم، عکس و صدا موجب هتک حیثیت شود، مجازات او جریمه نقدی از 15 میلیون ریال تا 100 هزار ریال یا حبس از زندان از 45 روز و 12 ساعت تا یک سال و یا هر دو (زمانی که تحریف و تغییر مستهجن باشد) خواهد بود.

عنصر قانونی جرم تهدید با اسلحه گرم یا سرد

اگر وسیله تحقق جرم اسلحه گرم یا سرد باشد، جرم انگاری و مجازات آن طبق ماده 617 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده)، شدیدتر خواهد بود. طبق این ماده مجازات هر نوع تظاهر و قدرت نمایی، مزاحمت، تهدید، اخاذی و گلاویز شدن با هر نوع اسلحه تا 74 ضربه شلاق و بین 6 ماه تا دو سال حبس خواهد بود. شرط استثنا در این ماده عدم صدق جرم محارب است که مجازات جداگانه ای دارد و در حالت اشد خود به تبعید و اعدام مجرم ختم می شود.

مجازات تهدید با اسلحه گرم

عنصر مادی و معنوی جرم تهدید

برای تحقق هر جرم باید سه عنصر مادی (فیزیکی)، معنوی (روانی) و قانونی آن محقق شود. عنصر قانونی این جرم در قسمت های قبل بیان شد. نکته مهم در مورد عنصر مادی و معنوی این است که سوء نیت ارادی و آگاهانه مرتکب محرز باشد. یعنی اگر جمله رکیک و تهدید آمیز در اثر عصبانیت، مستی، تاثیرات مواد مخدر و توهم زا و بدون نیت کسب منفعت نامشروع گفته شده باشد و یا گوینده معنای دقیق کلمات را نداند، عناصر تحقق جرم کامل نخواهند بود. ثانیا باید پیام تهدید در عمل و روش او واضح باشد. مثلا جمله ای مانند: «صبر کن ببین چه بلایی سر تو می آورم» عنوان مجرمانه نخواهد داشت. تشخیص این موضوع به عهده قاضی بوده و شرایط عرف نیز در آن تاثیرگذار است.

نکته سوم این که در اثر عمل مرتکب، طرف مقابل دچار ارعاب گردد. اگر عمل مذکور به هر دلیل بی اثر بوده و موجب ترس نشده باشد، جرم محسوب نمی شود. نکته مهم دیگر که گاهی مورد غفلت واقع می شود این است که تهدیدکننده خواسته ناحق، نامشروع و غیرقانونی داشته باشد. به عنوان مثال اگر بگوید: «تو را تحویل قانون می دهم» یا «از تو شکایت می کنم» جرم محسوب نمی شود.

آیا جرم تهدید قابل بخشش است؟

جرم تهدید بر علیه اموال، جان و حیثیت افراد و به طور کلی حق الناس است. بنابراین بدون شکایت شاکی خصوصی تعقیب و مجازات صورت نمی پذیرد و اگر شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، تعقیب و مجازات مجرم متوقف خواهد شد. لازم به ذکر است معمولا این جرم با جرم اخاذی و زورگیری همراه می شود اما همیشه این طور نیست.

انواع تهدید

انواع تهدید می تواند بر اساس موضوع (طبق متن ماده 669) به سه دسته تقسیم شود: نفسی، شرافتی و مالی. همچنین می تواند بر حسب نوع وسیله نیز تقسیم بندی گردد که در این صورت انواع متنوعی خواهد داشت. از جمله رایج ترین انواع آن می توان به جرم تهدید پیامکی، لفظی، تهدید به انتشار چت و عکس های خصوصی افراد، فحاشی و آبروریزی اشاره کرد. همان طور که گفته شد وسیله در تحقق این جرم تاثیری ندارد و هر روشی که در جهت آن به کار رود، موضوع این قانون خواهد بود.

لازم به ذکر است رای قاضی برای مجازات تهدید پیامکی، مجازات تهدید لفظی و مجازات آبروریزی درب منزل بر اساس مجازات ماده 669 صادر می گردد مگر اینکه شرایط در نتیجه متفاوت باشد. مانند مواردی که در مورد ماده 745 و 746 قانون مجازات اسلامی بیان شد. نحوه اثبات این جرایم نیز متفاوت خواهد بود. هر نوع صدا، تصویر و فیلم ضبط شده، شاهدان عینی، پیامک های ارسالی و دریافتی می تواند در اثبات اتهام یاری دهنده باشد. اما با توجه به پیچیدگی های این امر، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص بسیار موثر خواهد بود.

مجازات تهدید و توهین به اشخاص عادی

مجازات فحاشی و تهدید درب منزل

معمولا یکی از روش هایی که در این خصوص به کار می رود، توهین، فحاشی و ارعاب است. اما از ظاهر قضیه نمی توان آن را جرم انگاری نمود، زیرا ممکن است فردی برای احقاق حقوق خود و در اثر عصبانیت چنین عملی مرتکب شده باشد. به عنوان مثال موجر بعد از اتمام مدت اجاره ملک خود را طلب می نماید، در حالی که مستاجر به دلایل غیر موجه امتناع می کند. موجر درب منزل او حاضر شده و با عباراتی مانند «آبرویت را می برم» یا «بیچاره ات می کنم» قصد احقاق حقوق دارد. طبیعتا چنین عملی جرم تهدید محسوب نمی گردد. پس وقتی برای شکایت از این جرم به دادسرا مراجعه می کنید حتما باید دلایل کافی و قابل اثبات ارائه دهید. در نظر داشته باشید دادسرا تحقیقات کاملی در مورد جرم انجام داده و اگر دلایل کافی نباشند، قرار منع تعقیب صادر خواهد شد.

جرم تهدید به مرگ

اما اگر شرایط جرم برقرار باشد، شاکی می تواند با عنوان فحاشی و سلب آرامش شکایت نماید. نکته دیگری که در مورد فحاشی وجود دارد این است که آیا الفاظ به کار رفته موجب قذف بوده است یا خیر. قذف طبق ماده 245 قانون مجازات اسلامی به معنای تهمت ناموسی و نسبت دادن صریح اعمالی چون زنا و لواط به دیگری است. در این صورت مجازات مجرم حد (80 ضربه شلاق ) است.

رسیدگی به شکایت

در مورد جرم تهدید، شاکی باید شکواییه خود را به دادسرای محل وقوع جرم ارائه نماید. محل وقوع جرم در برخی مواقع مورد سوال است. به عنوان مثال در جرم تهدید پیامکی یا فضای مجازی، محل وقوع جرم جایی است که شاکی پیام را دریافت کرده است نه جایی که پیام ارسال شده است. شکایت باید به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه ثنا یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام گیرد. برای این اقدامات شاکی حتما باید کد ثنا داشته باشد.

ثبت شکواییه باید همراه با ذکر مشخصات کامل و دقیق شاکی و متهم، مشخصات شهود (در صورت وجود) و سایر دلایل و مدارک اثبات جرم باشد. بعد از ارجاع پرونده به دادسرا تحقیقات کارشناسی اولیه صورت می پذیرد. در صورت تشخیص دادسرا به تحقق جرم، پرونده به دادگاه کیفری ارجاع می گردد. از جمله دلایل محکمه پسند برای اثبات جرم اقرار، شاهد و علم قاضی است. اقرار باید در حضور قاضی صورت گیرد و اقرار در دادسرا ملاک قطعی نخواهد بود. علم قاضی نیز با توجه به اظهارات شاکی و متهم، نتیجه تحقیقات قاضی، سوابق متهم و شرایط طرفین در حین ارتکاب حاصل می گردد.

تهدید و اخاذی

جمع بندی

جرم تهدید به عنوان یکی از جرایم علیه حق الناس دارای پیچیدگی های زیادی است. انواع متفاوتی دارد که به طور خلاصه ذکر می گردد. موضوع تهدید محقق شده یا خیر؟ شرایط مرتکب در حین عمل چگونه بوده است؟ آیا به لحاظ فیزیک و روانی قادر به عملی کردن ادعای خود بوده است؟ این عمل مجرمانه همراه با اسلحه بوده است؟ تهدید به انتشار عکس و فیلم و چت عملی شده یا خیر؟ مرتکب درخواستی داشته؟ این درخواست از چه نوع بوده، امضای سند یا نوشته ای یا درخواست مال و منفعت؟ درخواست معقول بوده و یا غیرمشروع و غیر قانونی؟ در هنگام تهدید چه الفاظی به کار برده شده؟ آیا الفاظ فحاشی ناموسی و موجب قذف بوده است؟

تفاوت در پاسخ هر کدام از این سوالات، موجب تفاوت در مجازات یا عدم تحقق جرم می گردند. در این مقاله سعی شد جواب روشنی برای هریک از حالت ها ارائه شود اما برای کسب اطلاعات دقیق از جزئیات، نحوه شکایت و جمع آوری ادله و مدارک اثبات جرم، لازم است با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.

بهترین وکلای متخصص در این موضوع ، در سجاوا ، در کنار شما هستند.

ضرورت مراجعه به وکیل متخصص

مجازات جرم تهدید- جرم تهدید پیامکی- تهدید به انتشار چت و عکس های خصوصی