اعاده دادرسی نوعی خاصی از اعتراض به احکام قطعی قضایی است. برای این اعتراض جهات و شرایط خاصی تعیین شده و به دو نوع کلی کیفری و حقوقی طبقه بندی می شود. در ادامه مقاله جزئیات قانونی این موضوع تشریح می گردد.

مقدمه

آرای قضایی حالت های مختلفی دارند که برخی قابل اعتراض بوده و برخی غیر قابل اعتراض هستند. رای دادگاه بدوی در دادگاه تجدید نظر قابل اعتراض بوده و رای دادگاه تجدید نظر قابل فرجام خواهی است. سوال اینجاست که آیا رای قطعی هم قابل اعتراض است؟ در چه شرایطی می توان درخواست اعتراض نمود؟ آیا شرایط اعاده دادرسی حقوقی و کیفری یکسان است و چه دلایل و مدارکی باید ارائه گردد؟ این اعتراض در چه مراجعی رسیدگی می شود و چه آثاری در پی دارد؟

مشاوره تلفنی

اعاده دادرسی و انواع آن

اعاده دادرسی اعتراض به احکام قطعی قضایی (حقوقی یا کیفری) است. جزئیات قانونی این موضوع در قانون آیین دادرسی مدنی (فصل سوم از باب پنجم) و در قانون آیین دادرسی کیفری (فصل چهارم از بخش چهارم) تشریح شده است.

انواع اعاده دادرسی مطابق ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی عبارتند از اصلی و طاری. در نوع اول متقاضی اعاده، اعتراض خود را به حکم قطعی دادگاه بدوی یا تجدید نظر، به صورت مستقل ارائه می کند. نوع دوم زمانی است که حکمی به عنوان دلیل در یک دادرسی مورد استناد قرار گیرد در حالی که محکوم علیه این حکم نسبت به آن درخواست اعاده نموده است.

اعاده دادرسی حقوقی و کیفری

اعاده دادرسی حقوقی و کیفری

جهات اعاده دادرسی در قانون آیین دادرسی مدنی

جهات اعاده دادرسی حقوقی در ماده 426 بیان شده است. این جهات عبارتند از: زمانی که حکم صادره خلاف ادعای خواهان یا بیشتر از خواسته او باشد؛ زمانی که حکم با استناد به اصول یا مواد متضاد باشد؛ زمانی که حکم متضاد با احکام صادره در مورد همان دعوا باشد؛ متقاضی اعاده با استفاده از حیله و تقلب در حکم دادگاه تاثیر گذاشته باشد؛ حکم بر مبنای اسنادی صادر شده که بعدا جعلی بوده آنها اثبات شده؛ اسناد و مدارکی بعد از صدور حکم یافت شود که به نفع متقاضی اعاده بوده و قبلا مکتوم یا در دسترس نبوده است.

به عنوان مثال زمانی که موضوع خواسته خواهان پرداخت خسارت تاخیر تادیه بوده اما حکم برای الزام به تعهد صادر شده و یا مبلغ درخواستی 50 میلیون تومان بوده اما حکم 60 میلیون صادر شده است. در چنین مواردی می توان درخواست اعاده دادرسی حقوقی نمود.

شرایط پذیرش اعاده در قانون آیین دادرسی کیفری

برای اعتراض نسبت به هر نوع رای و حکمی نیاز به دلایل موجه و محکمه پسند دارد. طبق ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری، اعاده دادرسی کیفری در مورد احکام محکومیت دادگاه ها فقط در شرایط زیر پذیرفته می شود.

الف- فردی به اتهام قتل شخصی محکوم شده اما زنده بودن او اثبات گردد.

ب- چند نفر به ارتکاب جرمی متهم و محکوم شده اند در حالی که برای آن جرم نمی توان بیشتر از یک مرتکب در نظر گرفت.

ج- دو فرد به اتهام یک جرم واحد محکوم شده اند اما بر اساس تعارض بین دو حکم، بی گناهی یکی از دو متهم اثبات گردد.

ت- برای شخصی اتهام واحدی وجود دارد اما احکام متفاوتی برای آن صادر شده است.

ث- بر اساس اثبات دادگاه صالح، مشخص شود که اسناد جعلی یا شهادت کذب مبنای صدور حکم بوده است.

ج- بعد از صدور حکم قطعی قضایی، واقعه جدیدی حادث شده و یا اسناد و ادله جدیدی ارائه گردد که بی گناهی یا عدم تقصیر متهم را اثبات کند.

چ- عمل ارتکابی به عنوان جرم شناخته نشده و یا مجازات حکم شده بیشتر از مجازات قانونی باشد.

نکته مهم دیگر در مورد جهات، منع تکرار اعتراض است. یعنی زمانی که بعد از اعاده دادرسی حکمی صادر شود دیگر نمی توان از همان جهت بر این حکم اعتراض نمود. مگر اینکه خلاف مسلمات فقهی باشد یا از مصادیق ماده 477 بوده و خلاف مبینات شرعی تشخیص داده شود.

چه کسی می تواند درخواست اعاده دادرسی دهد؟

طبق ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری اگر هر یک از آرای قطعی قوه قضاییه خلاف شرع تشخیص داده شود، جواز اعاده دادرسی صادر می گردد. تشخیص این موضوع به عهده رئیس قوه قضاییه است و رسیدگی در شعب خاصی از دیوان عالی کشور صورت می گیرد. آرای مذکور می تواند آرای حقوقی یا کیفری دیوان عالی کشور، سازمان قضایی نیروهای مسلح، دادگاه های تجدیدنظر و بدوی، دادسراها و شوراهای حل اختلاف باشد.

اگر رئیس دیوان عالی، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، دادستان کل کشور و رئیس کل دادگستری استان، رای قطعی حقوقی یا کیفری را خلاف شرع تشخیص دهند می توانند با ارائه مستندات از رئیس قوه قضاییه جواز اعاده دادرسی را درخواست نمایند.

طبق ماده 475 دادستان کل کشور، دادستان مجری حکم، محکوم علیه، وکیل یا نماینده قانونی وی می توانند برای درخواست اعاده دادرسی اقدام نمایند. اگر محکوم علیه فوت کرده یا غایب باشد، همسر، وراث و وصی او می توانند برای این درخواست اقدام کنند.

مهلت و مدارک لازم

یکی از مدارک لازم برای اعاده دادرسی دادخواستی است که باید طبق شرایط ماده 435 ق.آ.د.م (آیین دادرسی مدنی ) تنظیم و ارائه گردد. در این دادخواست علاوه بر مشخصات کامل متقاضی و وکیل ایشان (به همراه وکالتنامه)، حکمی که مورد اعاده قرار گرفته به انضمام مشخصات دادگاهی که حکم را صادر نموده الزامی می باشد. همچنین باید ذکر شود که به کدام جهت اعتراض صورت گرفته است. طبق ماده 436، در جریان دادرسی فقط همین جهت مورد بررسی قرار می گیرد. همزمان با ارائه دادخواست باید هزینه آن نیز پرداخت گردد.

به موجب ماده 427 ق.آ.د.م مهلت اعاده دادرسی برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج از ایران 2 ماه است. مبدا محاسبه تاریخ برای آرای مختلف تفاوت دارد. به عنوان مثال برای آرای حضوری تاریخ ابلاغ و برای آرای غیابی تاریخ انقضای واخواهی و تجدید نظر، مبدا محاسبه مهلت است. آغاز این مهلت همچنین بسته به جهات اعاده متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال اگر جهت اعاده مغایرت دو حکم باشد، مهلت از تاریخ ابلاغ هر یک از دو حکم در نظر گرفته می شود و اگر حیله و تقلب جهت اعاده باشد، تاریخ ابلاغ حکم نهایی اثبات حیله، آغاز مهلت برای اعاده است.

مهلت اعاده دادرسی برای کسانی که عذر موجه دارند مانند بیماری که مانع حرکت شود، فوت والدین، همسر یا اولاد، حوادث قهریه یا در حبس و توقیف بودن متقاضی، قابل تغییر است.

آیا دادخواست اعاده دادرسی مانع توقف اجرای حکم می شود؟

نکته مهمی که در مورد دادخواست اعاده دادرسی وجود دارد، آثار آن است. به موجب ماده 478 ق.آ.د.ک، دو حالت برای توقف یا عدم توقف اجرای حکم وجود دارد. در حالت اول اگر دلایل اعتراض منطبق با جهات اعاده دادرسی بوده و دادخواست بعد از بررسی پذیرفته شود، اجرای حکم متوقف می شود. این توقف تا زمانی ادامه دارد که در رسیدگی مجدد، حکم جدید صادر شود. طبق ماده 479، زمانی که محاکمه جدید آغاز شده و دلایل ارائه شده به اندازه کافی قوی باشند، قرار توقف آثار و تبعات حکم اولیه، فورا صادر می گردد.

در حالت دوم (طبق تبصره ماده 478 مصوب 1394)، اگر حکم از نوع سالب حیات (مانند اعدام)، مجازات های بدنی یا قلع و قمع بنا و ساختمان باشد، به محض وصول تقاضای اعاده دادرسی و قبل از بررسی انطباق با جهات ماده 474 ق.آ.د.ک، دستور توقف اجرای حکم از طریق شعبه دیوان عالی کشور صادر می گردد.

مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی

مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی

مرجع رسیدگی

طبق ماده 433 ق.آ.د.م مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی اصلی، دادگاه صادر کننده حکم قطعی است. یعنی اگر حکم مربوط در دادگاه تجدید نظر صادر شده، رسیدگی به اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر انجام می گیرد.

مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی طاری دادگاهی خواهد بود که حکم مورد اعتراض در آن به عنوان دلیل ابراز شده است.

به موجب ماده 476 ق.آ.د.ک، دادخواست اعاده دادرسی کیفری به دیوان عالی کشور ارائه می گردد. اگر دلایل اعتراض منطبق با جهات مذکور در ماده 474 باشد، مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی، دادگاه هم عرض با دادگاه صادرکننده حکم قطعی خواهد بود. اگر با جهات مذکور تطابق نداشته باشد قرار رد صادر می گردد.

نکات مهم

اساسا آرای قطعی قضایی قابل اعتراض نیستند مگر با تحقق شرایط و جهاتی که در قسمت های قبل ذکر شد (ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی و 474 و 477 قانون آیین دادرسی کیفری). از این رو احتمال قبولی اعاده دادرسی در شرایطی غیر از آن صفر خواهد بود.

اگر حکم قطعی صادره مربوط به دعوایی باشد که بعد از گذشت مهلت قانونی طرح شده است، نمی تواند جهتی برای درخواست اعاده دادرسی باشد.

نکته مهم در مورد مراحل اعاده دادرسی یا مراحل درخواست اعاده دادرسی این است که ابتدا قرار قبول یا رد اعاده در دادگاه صالح صادر می گردد و سپس رسیدگی ماهوی آغاز می گردد. بنابراین مدارک مبتنی بر جهت اعاده دادرسی باید کامل و محکمه پسند باشد.

اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری

اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری

علاوه بر دادگاه ها و دیوان عالی، امکان اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری نیز وجود دارد. این موضوع در بخش سوم قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1390 بیان شده است. این دادخواست به شعبه صادر کننده رای تقدیم شده و باید بر اساس یکی از جهات مندرج در ماده 98 این قانون باشد.

تلفن دفتر و پشتیبانی : 09426060612

همراه : 09136036040

Powered by Froala Editor

نحوه طرح دادخواست اعاده دادرسی و چگونگی رسیدگی به آن